Hữu Thỉnh là nhà thơ viết nhiều, viết hay về cuộc sống và con người ở nông thôn. Thơ ông giản dị nhưng vô cùng tinh tế và sâu sắc. Bài thơ “Sang thu” ra đời … xem thêm…gần cuối năm 1977, khi đất nước mới thống nhất hòa bình in trong tập “Từ chiến hào đến thành phố” đã gây ấn tượng mạnh mẽ với người đọc bởi lời thơ trong sáng, dung dị, hình ảnh sinh động, nhiều cảm xúc. Bài thơ là những cảm nhận tinh tế cùng sự quan sát tỉ mỉ về biến chuyển của đất trời từ cuối hạ sang thu, từ đó bộc lộ tình yêu thiên nhiên thiết tha của một tâm hồn nhạy cảm và sâu sắc. Mời bạn tham khảo một số bài soạn “Sang thu” hay nhất mà Blogthoca.edu.vn đã tổng hợp trong bài viết dưới đây để hiểu tác phẩm và chuẩn bị tốt nội dung tiết học.
Bài soạn “Sang thu” số 1
Bố cục
– Khổ thơ 1 và 2: Cảm nhận tinh tế của tác giả trước sự biến đổi của đất trời trong khoảnh khắc giao mùa
– Khổ 3: Suy ngẫm của tác giả về triết lí nhân sinh trong cuộc đời
Câu 1 (Trang 71 sgk ngữ văn 9 tập 2)
Sự biến đổi của đất trời sang thu được cảm nhận từ sự tinh tế của tác giả:
+ Bỗng: sự ngạc nhiên, bâng khuâng trước sự biến đổi của đất trời
+ Hương ổi phả trong gió se
+ Sương chùng chình qua ngõ
– Khoảnh khắc giao mùa mang tới cảm nhận ngỡ ngàng, xao xuyến trong tâm trạng tác giả
– Nhà thơ gợi tả sự biến chuyển khoảnh khắc sang thu bằng nhiều yếu tố, nhiều giác quan:
+ Chim vội vã, sông dềnh dàng
+ Đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang thu”- hình ảnh giàu sức biểu cảm
→ Cảm nhận tinh tế, có chọn lọc của nhà thơ thông qua những quan sát chân thực
Câu 2 (Trang 71 sgk ngữ văn 9 tập 2)
Biến chuyển trong không gian lúc sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận qua nhiều yếu tố, bằng nhiều giác quan và sự rung động thật tinh tế:
– Hương ổi lan vào không gian, phả vào gió se.
– Sương đầu thu giăng mắc nhẹ nhàng gợi lên vẻ đẹp êm dịu của bức tranh thiên nhiên, những cánh chim bắt đầu vội vã ở buổi hoàng hôn.
– Cảm giác giao mùa được diễn tả thú vị qua đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang thu”.
– Nắng cuối hạ vẫn còn nồng, còn sáng nhưng nhạt dần. Những ngày giao mùa này đã ít những cơn mưa rào ào ạt, bất ngờ.
– Lúc này cũng bớt đi những tiếng sấm bất ngờ gắn cùng những cơn mưa rào mùa hạ thường có.
– Cần cảm nhận được sự tinh tế của nhà thơ thể hiện trong những từ ngữ diễn tra cảm giác, trạng thái: bỗng, phả vào, chùng chình, hình như, dềnh dàng, vắt nửa mình…
Câu 3 (trang 71 sgk ngữ văn 9 tập 2)
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi
Ý nghĩa tả thực: mùa thu, trời bớt sấm chớp trên những hàng cây cao, cổ thụ
– Sấm còn tượng trưng cho những biến động bất thường, những khó khăn, sóng gió trong cuộc đời
– Hàng cây đứng tuổi để chỉ những người từng trải, có kinh nghiệm sống, có sự vững vàng, bản lĩnh
→ Hai câu kết khẳng định, việc con người từng trải cũng giống như hàng cây cổ thụ vững vàng không còn sợ sệt, ngạc nhiên trước những biến động của cuộc đời.
Luyện tập
Câu hỏi (trang 72 sgk ngữ văn 9 tập 2): Dựa vào các hình ảnh, bố cục của bài thơ, viết một bài văn ngắn diễn tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu.
Đoạn văn gợi ý:
Bài thơ Sang thu của nhà thơ Hữu Thỉnh là một trong những bài thơ miêu tả tinh tế, đặc sắc nhất sự biển đổi của cảnh vật trong không gian cuối hạ đầu thu. Trước khung cảnh giao mùa tuyệt đẹp ấy, tác giả không chỉ thể hiện lòng yêu mến vẻ đẹp thiên nhiên của quê hương đất nước mà còn đồng thời thể hiện những suy ngẫm về triết lý cuộc đời.
Ở hai khổ thơ đầu, một loạt những sự vật, hiện tượng thiên nhiên được tác giả khắc họa như: hương ổi, sương, sông, chim, đám mây mùa hạ. Trong khoảnh khắc giao mùa, mọi sự vật đều có sự thay đổi. Mùa thu đến kéo theo hương ổi thoang thoảng trong không gian. “Sương chùng chình qua ngõ” như cố ý nán lại, tiếc nuối níu kéo mùa hạ. Dòng chảy của sông cũng như chậm lại, thong thả hơn trong cái tiết mùa thu đang đến gần. Đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang thu”, hình ảnh đầy tính gợi hình. Những sự vật thiên nhiên trong bài thơ đã được tác giả thổi vào đó những hành động của con người. Cả không gian cũng như có xúc cảm, có tâm hồn. Thiên nhiên đất trời được tác giả Hữu Thỉnh khắc họa trong trạng thái lửng lơ, nửa còn là hạ, nửa đã là thu. Sang thu, nhịp sống dường như chậm lại, tất cả trở nên thư thái, nhẹ nhàng hơn. Những hình ảnh trên đã thể hiện sự quan sát nhạy bén, tinh tế của nhà thơ trước những chuyển động dù khẽ khàng của thiên nhiên. Nó cũng đồng thời bộc lộ tâm trạng vừa như nuối tiếc mùa hạ, lại vừa đang chào đón mùa thu của nhà thơ khi đứng giữa thiên nhiên giao mùa.
Nếu hai khổ thơ đầu là xúc cảm của nhà thơ trước vẻ đẹp thiên nhiên thì đến khổ thơ cuối, dòng cảm xúc ấy chuyển sang suy tư, triết lý. Thông qua cảnh sắc thiên nhiên đất trời khoảnh khắc giao mùa, nhà thơ đã bày tỏ những suy nghĩ về triết lý nhân sinh: Khi bước sang nửa bên kia con dốc cuộc đời, con người ta sẽ trở nên bản lĩnh hơn, bình tĩnh hơn trước những biến cố, bất ngờ của cuộc sống. Những hiện tượng thiên nhiên như “nắng”, “mưa”, “sấm” là biểu tượng cho những biến cố xảy đến với con người trong cuộc sống. “Hàng cây đứng tuổi” chính là hình ảnh của những con người đã từng trải, đã bước qua thời tuổi trẻ.
Những hình ảnh giàu tính biểu tượng cùng với bố cục của bài thơ đã góp phần khắc họa dòng tâm trạng, cảm nhận của nhà thơ Hữu Thỉnh trước sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu.
Ý nghĩa – Giá trị
– Về nội dung: Học sinh hiểu được những cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu thỉnh trước sự biến đổi của đất trời cuối hạ đầu thu.
– Về nghệ thuật: Học sinh phân tích được giá trị biểu đạt của thể thơ năm chữ cùng với những hình ảnh gợi hình, gợi cảm, mang tính chất biểu tượng cao.
Bài soạn “Sang thu” số 2
Trả lời câu 1 (trang 71 SGK Ngữ văn 9, tập 2):
Sự biến đổi đất trời sang thu được cảm nhận bắt đầu từ những tín hiệu chuyển mùa : hương ổi phả vào gió se, gió thu giăng mắc chầm chậm, dòng sông dềnh dàng trôi, những cánh chim bắt đầu vội vã, đám mây hạ – thu, nắng cuối hạ vơi dần cơn mưa. Tâm trạng tác giả ngỡ ngàng, bâng khuâng qua các từ bỗng, hình như.
Trả lời câu 2 (trang 71 SGK Ngữ văn 9, tập 2):
– Những chuyển biến của không gian lúc sang thu:
+ Hương vị: Mùi ổi chín lan tỏa trong không gian.
+ Hình ảnh:
● Cơn gió se.
● Sương thu
● Dòng sông
● Đàn chim bay vội vã
● Từng đám mây lững lờ trôi
● Nắng nhạt hơn và mưa cũng vơi dần hơn.
● Tiếng sấm thưa dần.
– Cách sử dụng từ ngữ: những từ ngữ “phả vào”, “chùng chình”, “dềnh dàng” diễn tả cảm giác, trạng thái, thể hiện sự thay đổi của khung cảnh thiên nhiên một cách tinh tế trong thời điểm giao mùa.
Trả lời câu 3 (trang 71 SGK Ngữ văn 9, tập 2):
– Nét riêng của thời điểm giao mùa hạ – thu được Hữu Thỉnh thể hiện đặc sắc nhất qua hình ảnh và câu thơ:
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu.
+ Đám mây như một chiếc cầu nối liền giữa hai mùa thu và hạ. Hàm chứa trong đó biết bao sự bịn rịn, lưu luyến của cảnh, của tình, đám mây mang đầy tâm trạng của thi nhân.
– Hai dòng thơ cuối bài:
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng câu đứng tuổi.
+ Sấm tượng trưng cho những gì bất thường, dữ dội trong cuộc sống; hàng cây đứng tuổi tượng trưng cho người từng trải. Con người từng trải sẽ bình thản hơn, điềm đạm, chín chắn trưởng thành hơn trước những bão tố của cuộc đời.
Luyện tập
Bài làm
Nhà thơ Hữu Thỉnh – một con người có tâm hồn giao cảm với thiên nhiên, một nhà thơ của quê hương đất nước. Con người nghệ sĩ ấy luôn giữ cho mình tình yêu với quê hương đất nước. Ông sử dụng tài năng của mình để nhả chữ câu thơ, để làm nên những bức tranh thiên nhiên vô cùng tươi đẹp.
Sáng nay thức dậy, nhà thơ vươn vai đón chào một ngày mới. Ông hít hà hơi gió mới và bỗng nhận ra một mùi hương có gì đó quen quen lại có gì đó như một thứ mới lạ trong cái tiết trời này. Thi sĩ ngẫm nay vẫn là tháng cuối hè mà sao lại có mùi hương đặc biệt này. Sau mới nhận ra đó là mùi hương ổi. Chẳng biết cây ổi nhà ai đã chín mà hương thơm đặc trưng của mùa thu đã về. Hương thơm phả vào trong gió se lạnh khiến nhà thơ giật mình nhận ra thu sang. Nhìn ra trước ngõ sương cùng giăng lưới chùng chình. Trong đầu nhà thơ như tự hỏi hình như thu đã về.
Cất bước chân ra khỏi đường, nhà thơ cảm nhận cảnh sắc thiên nhiên đang có sự giao hòa mới lạ. Nó vừa chứa đựng những thứ cũ lại vừa chứa đựng những gì đó mới. Con sông ngoài bãi đê cũng dềnh dàng lững thững trôi như cô gái làm điệu. Nó không ào ào như nước lũ đổ mùa hạ mà nó nhẹ nhàng trôi. Nhà thơ đang mải mê ngắm dòng sông đẹp thì những chú chim ở đâu bay ra vội vã. Nó trái ngược hẳn với trạng thái của con sông. Trên bầu trời những đám mây mùa hạ đã chuyển một nửa màu sang mùa thu. Bầu trời vừa có màu xanh lại vừa có màu trắng trong.
Và trên bầu trời ấy, nhà thơ nhận ra nắng thì hãy còn nhiều nhưng mưa thì đã bớt. Những cơn mưa mùa hạ mát mẻ nay được thay thế bằng gió se lạnh. Mưa đã bớt nên sâm cũng ít đi trên hàng cây đằng xa. Sấm giống như sóng gió bão táp cuộc đời trút xuống con người vậy, ở đây nhà thơ tự cảm thấy rằng, những sóng gió cuộc đời đã dần ít đi đối với mình.
Bố cục
Bố cục: 3 phần
– Khổ 1: Cảm nhận về thiên nhiên lúc giao mùa, tín hiệu báo thu về.
– Khổ 2: Cảm nhận về quang cảnh trời đất lúc vào thu.
– Khổ 3: Những biến chuyển âm thầm của tạo vật và suy ngẫm về cuộc đời người lúc chớm thu.
Nội dung chính
Bài thơ là những cảm nhận thực sự tinh tế cùng sự quan sát vô cùng tỉ mỉ của tác giả về sự biến chuyển của đất trời từ cuối mùa hạ sang thu. Từ đó bộc lộ tình yêu thiết tha với thiên nhiên của một tâm hồn nhạy cảm và sâu sắc.
Bài soạn “Sang thu” số 3
I – KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
1. Hữu Thỉnh tên khai sinh là Nguyễn Hữu Thỉnh, sinh năm 1942, quê ở huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. Ông nhập ngũ vào binh chủng Tăng – Thiết giáp năm 1963 rồi trở thành cán bộ tuyên huấn trong quân đội và thành nhà thơ. Ông đã tham gia Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam nhiều khoá. Từ năm 2000, ông là Tổng thư kí (nay là Chủ tịch) Hội Nhà văn Việt Nam.
2. Bài thơ Sang thu được viết vào cuối năm 1977, in lần đầu tiên trên báo Văn nghệ, sau in lại nhiều lần trong các tập thơ.
3. Bài thơ Sang thu ghi lại những cảm nhận tinh tế khi thiên nhiên giao mùa từ hạ sang thu. Đồng thời bài thơ cũng khái quát về sự sang thu của cuộc đời mỗi con người, vừa lắng lại, nhưng cũng vừa khẩn trương khi chưa già nhưng cũng không còn trẻ.
II – HƯỚNG DẪN ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
Câu 1. Sự biến đổi của đất trời khi sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận từ hương ổi chín (thứ quả của mùa thu), từ gió se (thứ gió hơi lành lạnh, hanh khô của mùa thu), từ sương ngoài ngõ (thứ sương thường có vào mùa thu). Sau đó, nhà thơ gợi tả bằng các hình ảnh dòng sông, bầy chim, đám mây ; hiện tượng nắng, mưa, sấm trên hàng cây đứng tuổi.
Câu 2. Cảm nhận của nhà thơ về biến chuyển trong không gian là tinh tế. Từ hương ổi chín, đến cái se se của gió lành lạnh, đến sự chùng chình, chậm rãi của sương bay qua ngõ. Đó là cảm giác gần. Xa hơn, một không gian rộng lớn từ thấp lên cao : Dòng sông thì dềnh dàng, đàn chim bắt đầu vội vã. Cao nhất là đám mây mùa hạ chưa cuốn hết mà còn để lại một nửa ở bầu trời thu.
Ngoài những điều nhìn thấy, cảm thấy trực tiếp ở trên, nhà thơ còn cảm nhận được những thay đổi của mùa thu so với mùa hạ : nắng vẫn nhiều (vẫn còn bao nhiêu nắng), nhưng mưa đã giảm đi (đã vơi dần cơn mưa) và sấm cũng không đột ngột, bất ngờ trong những cơn dông.
Mùa thu của đất trời đẫm hương ổi (hương phả vào trong gió se), gió thu nhè nhẹ nên sương thu mới chậm rãi, chùng chình. Nước không còn nhiều nên dòng sông mới dềnh dàng. Đàn chim đã bắt đầu vội vã để tránh cái lạnh đang đến gần cùng với mùa thu. Đó là những cảm nhận và diễn đạt tinh tế của nhà thơ về thiên nhiên.
Câu 3. Nét riêng của thời điểm giao mùa này được nhà thơ diễn tả đặc sắc nhất qua hình ảnh đám mây mùa hạ vắt nửa mình sang thu. Không thể có đám mây nào như thế. Nhưng trong tưởng tượng của nhà thơ, hai mùa bàn giao cho nhau, chuyển cho nhau qua cái cầu nối đám mây. Đám mây mùa hạ nhưng lại có một nửa mình bên không gian mùa. thu.
Hai dòng thơ cuối bài:
Sấm cùng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
Trước hết là tả thực về thiên nhiên. Vào mùa thu, những cơn dông cũng giảm đi, và không đột ngột, bất ngờ như mùa hạ. Dông không đột ngột, nên sấm cũng bớt bất ngờ.
Ý nghĩa ẩn dụ là sấm, vang động bất thường của ngoại cảnh, đối với hàng cây đứng tuổi – con người từng trải thì không có gì ghê gớm nữa. Con người từng trải, con người khi đã sang thu cuộc đời sẽ vững vàng hơn, chắc chắn hơn trước bão dông, sấm chớp của cuộc đời.
III – HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Em cần chú ý đến những cảm nhận trong khổ thơ thứ nhất và khổ thơ hai là cảm nhận trực tiếp (hương vị, hình dáng, chuyển động). Còn cảm nhận của khổ thơ thứ ba chủ yếu là chiêm nghiệm, suy luận. Đến khổ thơ thứ ba, qua hình ảnh ẩn dụ hàng cây đứng tuổi, người đọc mới thấy được sự sang thu không chỉ là của thiên nhiên, mà còn có cả sự sang thu của con người. Vũ trụ lớn sang thu, vũ trụ nhỏ (con người là tiểu vũ trụ) cũng sang thu.
Bài soạn “Sang thu” số 4
I. Vài nét về tác giả
– Hữu Thỉnh (sinh năm 1942) tên thật là Nguyễn Hữu Thỉnh bút danh là Vũ Hữu
– Quê quán: Quê ở Tam Dương- Vĩnh Phúc
– Sự nghiệp sáng tác:
+ Năm 1963 ông nhập ngũ rồi trở thành cán bộ tuyên huấn trong quân đội và bắt đầu sáng tác thơ
+ Ông tham gia ban chấp hành hội nhà văn Việt Nam các khóa III. IV, V
+ Năm 2000 ông là Tổng thư kí Hội nhà văn Việt Nam
+ Tác phẩm tiêu biểu: “Thương lượng với thời gian”, “Sang thu”, “Âm vang chiến hào”…
– Phong cách sáng tác: Ông là người viết nhiều, viết hay về con người và cuộc sống ở nông thôn. Thơ ông giản dị nhưng vô cùng tinh tế và sâu sắc
II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
– Bài thơ ra đời gần cuối năm 1977 khi đất nước mới thống nhất hòa bình, in trong tập “Từ chiến hào đến thành phố”
2. Bố cục
– Khổ 1: Cảm nhận về thiên nhiên lúc giao mùa, tín hiệu báo thu về
– Khổ 2: Cảm nhận về quang cảnh trời đất lúc vào thu
– Khổ 3: Những biến chuyển âm thầm của tạo vật và suy ngẫm về cuộc đời người lúc chớm thu
3. Giá trị nội dung
– Bài thơ là những cảm nhận thực sự tinh tế cùng sự quan sát vô cùng tỉ mỉ của tác giả về sự biến chuyển của đất trời từ cuối mùa hạ sang thu. Từ đó bộc lộ tình yêu thiết tha với thiên nhiên của một tâm hồn nhạy cảm và sâu sắc
4. Giá trị nghệ thuật
– Bài thơ viết theo thể thơ năm chữ, sử dụng rất nhiều những hình ảnh sinh động hấp dẫn, cảnh tượng được miêu tả tự nhiên chân thực, ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị, gợi nhiều cảm xúc.
III. Đọc – Hiểu văn bản
Câu 1 trang 71 – SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Sự biến đổi của đất trời sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận bắt đầu từ đâu và gợi tả qua những hình ảnh, hiện tượng gì ?
Trả lời :
Nhà thơ dùng mọi giác quan để cảm nhận những tín hiệu thu về :
– Cảm nhận bằng khứu giác và xúc giác : hương ổi phả vào trong gió se.
– Cảm nhận bằng thị giác : sương chùng chình qua ngõ.
– Từ những cảm nhận tinh tế mà tài hoa ấy, ta như thấy hình bóng một con người với một tâm hồn nhạy cảm, yêu thiên nhiên tha thiết.
Câu 2 trang 71 – SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Phân tích sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những biến chuyển trong không gian lúc sang thu. (Gợi ý: qua hương vị, qua vận động của gió, sương, của dòng sông, cánh chim, đám mây, qua nắng, mưa, tiếng sấm. Chú ý các từ phả vào, chùng chình, dềnh dàng…)
Trả lời :
Cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những biến chuyển của trời đất sang thu trong không gian được thể hiện qua sự vận động của thiên nhiên :
– Sông lúc sang thu êm ả, dềnh dàng như đang lắng lại.
– Lũ chim bắt đầu vội vã bay về phương nam tránh rét.
– Đám mây mùa hạ như dải lụa treo trên bầu trời; nửa nghiêng về mùa hạ, nửa nghiêng về mùa thu.
Qua đó, ta thấy được nhà thơ là người có tâm hồn giao cảm sâu sắc với thiên nhiên.
Câu 3 trang 71 – SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Theo em, nét riêng của thời điểm giao mùa hạ – thu này được Hữu Thỉnh thể hiện đặc sắc nhất qua hình ảnh, câu thơ nào ? Em hiểu thế nào về hai dòng thơ cuối bài :
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
(Gợi ý :
– Ý nghĩa tả thực về thiên nhiên (hiện tượng sấm, hàng cây) lúc sang thu.
– Tính ẩn dụ của hình ảnh (sấm: những vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời; hàng cây đứng tuổi: con người từng trải).
Trả lời :
Những biến chuyển của nắng, mưa, sấm chớp trong lúc giao mùa hiện lên với những nhận xét tinh tế của một người am tường về thời tiết.
– Nắng cuối hạ vẫn còn nồng, còn sáng.
– Thời tiết ở vào thế ổn định mang tính đặc trưng của mưa nắng lúc giao mùa.
– Hai dòng cuối bài có 2 tầng ý nghĩa : tả thực và ẩn dụ.
– Tả thực : sang thu, sấm và mưa nhỏ dần, không đủ sức lay động hàng cây đã bao mùa thay lá.
– Hình ảnh ẩn dụ :
+ Sấm tượng trưng cho những khó khăn trở ngại của cuộc đời.
+ Hàng cây đứng tuổi tượng trưng cho con người từng trải.
Con người từng trải sẽ vững vàng hơn trước những thử thách của cuộc đời.
VI. Luyện tập (trang 72 – SGK Ngữ Văn 9 tập 2)
Dựa vào các hình ảnh, bố cục bài thơ, viết một bài văn ngắn diễn tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu.
Học sinh có thể tham khảo bài văn ngắn sau
Bài làm
Đoạn văn tham khảo :
Mùa thu là mùa giao thời của đất trời từ những cơn mưa rào, những ngày nắng hè sang tiết trời se lạnh, chấm sương sớm mai. Cảm nhận tinh tế trước đất trời thiên nhiên, nhà thơ Hữu Thỉnh thể hiện được một góc nhìn đất nước qua bài “Sang thu” .
Bỗng nhận ra hương ổi…
Trên hàng cây đứng tuổi.
Bài thơ mang cái hương vị ấm nồng của chớm thu ở miền quê nhỏ. Với những dấu hiệu tinh tế nhất : hương ổi chín, làn gió se lạnh, màn sương mỏng manh đầu ngõ. Rồi thì những hình ảnh như sông chậm chạp, “dềnh dàng” hơn, chim vội vã, đám mây trên không trung như còn lưỡng lự níu kéo mùa hạ sang với mùa thu.
Nhưng thiên nhiên vẫn luôn vận chuyển, còn nắng, bớt mưa, thời gian trôi đi, con người cũng lớn dần, trưởng thành, chín chắn hơn nhiều sau bão táp phong ba như hàng cây đứng tuổi trải nắng giãi mưa.
Guồng quay của thiên nhiên là tất yếu, là quy luật. Lời thơ ngắn gọn hàm súc, hình ảnh giàu sức biiểu cảm đã phần nào thể hiện sự chuyển biến đất trời nhẹ nhàng, rõ rệt với cảm nhận vô cùng tinh tế của Hữu Thỉnh.
Bài soạn “Sang thu” số 5
Kiến thức cơ bản
Các kiến thức cần nắm vững của bài học này.
1. Nhà thơ Hữu Thỉnh sinh năm 1942, quê ở huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. Ông đã từng nhập ngũ, vào binh chủng Tăng – Thiết giáp rồi trở thành cán bộ văn hoá tuyên truyền của quân đội. Từ năm 2000, Hữu Thỉnh được bầu làm Tổng Thư kí Hội Nhà văn Việt Nam.
Hữu Thỉnh rất gắn bó với cuộc sống nông thôn. Ông có nhiều bài thơ hay về Con người và cuộc sống nông thôn.
2. Bài thơ Sang thu được tác giả sáng tác năm 1977.
Bố cục bài thơ:
Khổ thơ 1, 2: Cảm nhận tinh tế của tác giả trước sự biến đổi của đất trời trong khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu.
Khổ thơ 3: Suy ngẫm của tác giả về triết lý nhân sinh trong cuộc đời con người.
Đọc – Hiểu văn bản
Câu 1 – Trang 71 SGK
Sự biến đổi của đất trời sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận bắt đầu từ đâu và gợi tả qua những hình ảnh, hiện tượng gì?
Trả lời
Bài thơ mang cảm xúc bâng khuâng, vấn vương trước cảnh đất trời trong trẻo ở thời điểm giao mùa hạ – thu ở vùng nông thôn đồng bằng Bắc Bộ.
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Suông chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về.
Vào bài, nhà thơ chợt nhận ra tín hiệu của sự chuyển mùa từ ngọn gió se (nhẹ, khô và hơi lạnh) mang theo hương ổi đang vào độ chín, trong một tâm trạng ngỡ ngàng, cảm xúc bâng khuâng qua những từ bỗng, hình như.
Câu 2 – Trang 71 SGK
Phân tích sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những biến chuyển trong không gian lúc sang thu.
Gợi ý: qua hương vị, qua sự vận động của gió, sương, của dòng sông, cánh chim, đám mây, qua nắng, mưa, tiếng sấm. Chú ý các từ ngữ phả vào, chùng chình, dềnh dàng…
Trả lời
– Mùa thu đã được nhà thơ cảm nhận bằng tất cả các giác quan với sự rung động thật tinh tế:
+ Mùi hương ổi chín phả vào không gian: “Bỗng nhận ra hương ổi, Phả vào trong gió se”.
+ Sương đầu thu chuyển động chầm chậm nhẹ nhàng: “Sương chùng chình qua ngõ, Hình như thu đã về”
+ Dòng sông như bức tranh thiên nhiên: nước trôi chầm chậm gợi lên vẻ êm dịu.
+ Những cánh chim bay vội vã trong hoàng hôn như để đối phó với một thời tiết mới khắc nghiệt hơn mùa hạ: “chim bắt đầu vội vã”.
+ Cảm giác ngẫu hứng miêu tả thật độc đáo để nhấn mạnh thời tiết lúc giao mùa: “có đám mây mùa hạ, vắt nửa mình sang thu”
Câu 3 – Trang 71 SGK
Theo em, nét riêng của thời điểm giao mùa hạ – thu này được Hữu Thỉnh thể hiện đặc sắc nhất qua hình ảnh, câu thơ nào? Em hiểu thế nào về hai dòng thơ cuối bài:
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
(Gợi ý:
– Ý nghĩa tả thực về thiên nhiên (hiện tượng sấm, hàng cây) lúc sang thu.
– Tính ẩn dụ của hình ảnh (sấm: những vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời; hàng cây đứng tuổi: con người đã từng trải).
Trả lời
– Mùa thu được diễn tả bằng nhiều chi tiết độc đáo:
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se…
Và …Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
– Ý nghĩa tả thực về thiên nhiên (hiện tượng gió se, mây, sấm, hàng cây)
– Tính ẩn dụ của hình ảnh (sấm: những vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời, hàng cây đứng tuổi: Con người đã từng trải). Hai câu thơ cuối có cách diễn tả thật độc đáo:
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
Sấm là một hiện tượng thiên nhiên có tính bất thường, thường gây ra tâm lí hoảng hốt cho người nghe, tượng trưng cho những biến đổi lớn lao bất ngờ trong một đời người. Xét về ý nghĩa tả thực, hai câu thơ này có thể được hiểu rằng: Những tiếng sấm không còn bất ngờ nữa, thực chất là đã ít đi những tiếng sấm gắn liền với những cơn mưa mùa hạ quen thuộc. Một hiện tượng không có gì đặc biệt, thậm chí có thể coi là hiển nhiên nhưng cái hay của câu thơ nằm ở cách diễn đạt. Có cái gì đó thật mới mẻ, hồn nhiên trong cách cảm nhận và quan sát nhưng lại cũng rất già dặn, từng trải trong cách miêu tả và biểu hiện. Trong hai câu này, dường như sấm còn là biểu tượng cho những vang động của cuộc sống sôi nổi. Mùa hè vẫn đầy ắp âm thanh và màu sắc, mùa thu, trái lại, yên tĩnh và sâu lắng hơn. Chi tiết “sấm cũng bớt bất ngờ” cũng là một tín hiệu cho thấy mùa thu đang đến.
Luyện tập
Đề bài: Dựa vào các hình ảnh, bố cục của bào thơ, viết một bài văn ngắn diễn tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu.
Bài làm mẫu:
* Theo em, nét riêng của thời điểm giao mùa hạ – thu được Hữu Thỉnh thể hiện đặc sắc nhất qua câu thơ: “Có đám mây mùa hạ – Vắt nửa mình sang thu”. Đây là hình ảnh nhân hóa , đầy liên tưởng gợi hình, gợi cảm, một ranh giới mơ hồ, nên thơ.
* Hai dòng thơ cuối:
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
Ý nghĩa tả thực: những tiếng sấm đã không còn bất ngờ nữa, sấm gắn liền với những cơn mưa rào mùa hạ quen thuộc và cũng đã bớt dần.
Ý nghĩa ấn dụ: Sấm là đại diện cho những điều bất thường, dữ dội trong cuộc sống hằng ngày, “hàng cây đứng tuổi” là những người từng trải. Con người bình thản sẽ bình thản hơn, trưởng thành hơn, điềm đạm chín chắn hơn với những bão tố của cuộc đời.
Bài soạn “Sang thu” số 6
I, Tìm hiểu chung bài Sang thu
1.Tác giả
Hữu Thỉnh là nhà thơ viết nhiều và viết rất hay về mùa thu.
2.Tác phẩm
Bố cục:
Khổ 1 : Những tín hiệu giao mùa.
Khổ 2 : Bức tranh thiên nhiên lúc giao mùa.
Khổ 3 : Những suy tư và chiêm nghiệm của nhà thơ.
II, Đọc hiểu văn bản Sang thu
Câu 1 (trang 71 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)
Sự biến đổi đất trời sang thu được cảm nhận bắt đầu từ những tín hiệu chuyển mùa : hương ổi phả vào gió se, gió thu giăng mắc chầm chậm, dòng sông dềnh dàng trôi, những cánh chim bắt đầu vội vã, đám mây hạ – thu, nắng cuối hạ vơi dần cơn mưa.
Tâm trạng tác giả ngỡ ngàng, bâng khuâng qua các từ “bỗng, hình như”. Nhưng ở đó ta cũng nhận ra một tâm hồn nhạy cảm, tinh tế khi nhận ra bước đi mỏng manh, mơ hồ của thời gian.
Câu 2 (trang 71 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)
Sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về những chuyển biến trong không gian :
Hương vị: hương ổi, dấu hiệu báo màu, một tín hiệu rất riêng của quê huong làng cnahr Việt Nam đặc biệt là vùng đồng bằng Bắc Bộ, không giống như hương cốm như trong “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi hay lá vàng rơi trong thơ cổ.
Cảm nhận bằng xúc giác, thi giác.
Hình ảnh vạn vật đang chuyển mình : sông dềnh dàng, chim vội vã, đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang thu” (hình ảnh nhân hóa).
Câu 3 (trang 71 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)
Hình ảnh đặc sắc của thời điểm giao mùa : có đám mây mùa hạ – vắt nửa mình sang thu. Đây là hình ảnh nhân hóa, đầy liên tưởng gợi hình, gợi cảm, một ranh giới mơ hồ, nên thơ. Đám mây như chiếc khăn voan mỏng nhẹ, mềm mại yêu kiều giữa mùa hạ mùa thu, cứ dùng dằng, bịn rịn đầy lưu luyến như tâm trạng của nhà thơ vậy.
Hai dòng thơ cuối Sấm cũng bớt bất ngờ – Trên hàng cây đứng tuổi
Ý nghĩa tả thực : sấm gắn với cơn mưa mùa hạ cũng đã bớt dần.
Ý nghĩa ẩn dụ : Con người từng trải sẽ bình thản hơn, trưởng thành hơn, điềm đạm chín chắn hơn với những bão tố của cuộc đời.
III, Luyện tập bài Sang thu
Câu 1(trang 72 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2)
Đoạn văn tham khảo :
Mùa thu vốn là môi sinh để gợi nên những tứ thơ tuyệt đẹp, và trong muốn vàn những họa phẩm về mùa thu Việt Nam, Hữu Thỉnh cho thấy những cảm nhận tinh tế của mình khi khám phá màu thu ở thời khắc giao mùa. Từ tín hiệu là hương ổi trong gió sẽ đã mở ra một loạt những liên tưởng độc đáo của nhà thơ về cảm nhận khi thu sang, về đám mây, về hơi gió se, về dòng sông, cánh chim và cuối cùng là hình ảnh hàng cây đứng tuổi. Bằng những cảm nhận tinh tế, sâu lắng mà đầy chất thơ, một lần nữa Hữu Thỉnh đã góp một tiếng thơ thu tuyệt diệu cho bản giao hưởng của tứ thời.
Hi vọng bài viết trên giúp các bạn chuẩn bị tốt kiến thức về tác phẩm trước khi đến lớp. Chúc các bạn học tốt và tiếp tục theo dõi các bài soạn văn cũng như phân tích, phát biểu cảm nghĩ trên Blogthoca.edu.vn.vn.
