Bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” rút trong tập “Khối vuông ru-bic”, là một trong số những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy của Thanh Thảo. Qua bài thơ, tác … xem thêm…giả thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của nghệ sĩ Lorca – một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật đi tới không ngừng. Mời các bạn tham khảo một số bài soạn hay nhất mà Blogthoca.edu.vn tổng hợp trong bài viết dưới đây.
Bài soạn “Đàn ghi ta của Lor-ca” số 1
I. Đôi nét về tác giả Thanh Thảo
– Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công, sinh năm 1945
– Quê quán: huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi
– Tốt nghiệp Khoa Ngữ văn trường Đại học tổng hợp Hà Nội, ông vào công tác ở chiến trường miền Nam. Từ mấy thập niên trước, ông đã được công chúng chú ý qua những tập thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến.
– Năm 2001, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
– Tác phẩm chính: Những người đi tới biển, Dấu chân qua trảng cỏ, Những ngọn sóng mặt trời, Khối vuông rubic, Từ một đến một trăm… Ngoài ra, ông còn viết báo, tiểu luận, phên bình văn học và nhiều thể loại khác
– Phong cách thơ Thanh Thảo:
+ Thơ Thanh Thảo là tiếng nói của người tri thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại.
+ Ông luôn muốn cuộc sống được cảm nhận và thể hiện ở bề sâu nên luôn khước từ lối thể hiện dễ dãi
+ Ông là một trong số những cây bút luôn nỗ lực cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm, tìm kiếm những cách biêu đạt mới qu hình thức câu thơ tự do, xóa bỏ mọi ràng buộc, khuôn sáo bằng nhịp điệu bất thường để mở đường cho một cơ chế liên tưởng phóng khoáng nhằm đem đến cho thơ một mĩ cảm hiện đại với hệ thống thi ảnh và ngôn ngữ hiện đại.
+ Tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm và nhuốm màu sắc tượng trưng siêu thực.
II. Đôi nét về tác phẩm Đàn ghi-ta của lor-ca
1. Hoàn cảnh ra đời
Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca rút trong tập “Khối vuông ru-bic”, là một trong số nhũng sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy của Thanh Thảo
2. Bố cục (3 phần)
– Phần 1 (6 dòng thơ đầu): Lor-ca một nghệ sĩ tự do và cô đơn, một nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha
– Phần 2 (12 câu tiếp theo): Một cái chết đầy oan khuất gây ra bởi thế lực tàn ác
– Phần 3 (còn lại): Niềm xót thương Lor-ca những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca.
3. Giá trị nội dung
Qua bài thơ, tác giả thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của nghệ sĩ Lorca – một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật đi tới không ngừng. Tình yêu con người, tình yêu nghệ thuật và khát vọng tự do mà Lor – ca hằng ôm ấp là cái đẹp mà sự tàn ác không thể nào hủy diệt được.
4. Giá trị nghệ thuật
– Thể thơ tự do
– Sử dụng hình ảnh biểu tượng, siêu thực có sức chứa lớn về nội dung
– Sự kết hợp giữa nhạc và thơ
– Những liên tưởng, so sánh bất ngờ, thú vị, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ…
III. Tìm hiểu bài
Câu 1 (trang 166 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Hình ảnh có tính biểu tượng: tiếng đàn bọt nước, áo choàng, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn
– Các dòng thơ không có hình ảnh về con người nhưng bóng dáng con người: âm thanh (tiếng đàn), màu sắc (áo choàng đỏ gắt), trạng thái (chếnh choáng, mòn mỏi)
– Không gian văn hóa Tây Ban Nha với tiếng đàn Lor-ca- niềm tự hào của người dân,
+ Hình ảnh áo choàng đỏ gắt, khoác trên mình những võ sĩ đấu bò tót- biểu tượng của Tây Ban Nha
+ Hình ảnh đi lang thang về miền đơn độc: mang ý nghĩa chỉ cuộc hành trình của con người, cuộc độc hành của Lor-ca (anh hùng của Tây Ban Nha)
Câu 2 (trang 166 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Hình ảnh trong đoạn trích có tính siêu thực:
+ Không ai chôn cất tiếng đàn: hình ảnh có tính hoán dụ
+ Tiếng đàn như cỏ mọc hoang: hình ảnh so sánh gợi thương cảm về cái chết của nhà thơ Lor-ca
+ Giọt nước vầng trăng là hình ảnh siêu thực, đa nghĩa
+ Nước mắt vầng trăng: tình thương trong lành, cao khiết, sự vĩnh cửu từ nước mắt của anh hùng
+ Vầng trăng là sự hóa thân và thăng hoa của tâm hồn nghệ sĩ.
– Tiếng đàn trở thành vật có linh hồn, trừu tượng: không ai chôn cất tiếng đàn, tiếng đàn như cỏ mọc hoang.
– Ở đây Lor-ca, hiện diện song hành cùng tiếng đàn, biểu tượng của tâm hồn Lor-ca, trái tim Lor-ca
+ Cuộc đời Lor-ca sống tự do, thanh thản như giọt nước mắt nơi đáy giếng
+ Lor-ca chết nhưng dư âm vang vọng của ông còn mãi
→ Hình ảnh Lor-ca và tiếng ghi–ta có tính trừu tượng, đa nghĩa thể hiện sự trường tồn, bất diệt của tinh thần, tâm hồn Lor-ca
Câu 3 (trang 166 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Ý nghĩa ẩn dụ của hình tượng tiếng đàn trong bài thơ:
– Tiếng đàn xuất hiện nhiều lần trong bài thơ: tiếng đàn bọt nước, tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi-ta lá xanh, tiếng ghi- ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi- ta ròng ròng, tiếng đàn như cỏ mọc hoang
– Tiếng đàn được thể hiện với nhiều cung bậc khác nhau, sự biến hóa nhiều trạng thái: vui tươi, âm thanh chia cắt, tan vỡ, khi âm thanh của cái chết, giai điệu tình yêu
– Tiếng đàn ghi ta là sự hài hòa nhiều trạng thái cảm xúc:
+ Cảm xúc của Lor-ca gửi gắm trong tiếng đàn
+ Cuộc đời Lor-ca như tiếng đàn ghi ta, âm thanh, cung bậc lúc hùng tráng, mạnh mẽ, khi lại trầm lặng, buồn bã
+ Âm thanh tiếng đàn biểu tượng của cảm xúc mãnh liệt của tác giả: niềm tiếc thương đau đớn, sự ngưỡng mộ hài hòa trước thân phận của Lor-ca
Luyện tập
Cảm nhận của anh (chị) về hình ảnh Lor-ca được thể hiện qua bài Đàn ghi ta của Lor-ca ?
Hình tượng Lor-ca là người nghệ sĩ tự do nhưng đơn độc
– “Những tiếng đàn bọt nước”: nghệ thuật lung linh mà Lor-ca tạo ra, đó là dự cảm về số phận ngắn ngủi, mong manh của Lor-ca
– Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt: cuộc chiến đấu quyết liệt giữa dân chủ tự do với phát xít độc tài
→ Người anh hùng Lorca đơn độc, dũng cảm trên con đường đấu tranh cho cách tân nghệ thuật và dân chủ
Lor-ca cái chết đầy oan khuất
– Lor-ca đầy khí phách, ngang tàng trên quê hương Tây Ban Nha
– Cái chết oan khuất, bi thảm ập tới, cả đất nước Tây Ban Nha nuối tiếc trước sự ra đi của chàng
– lor-ca cho tới lúc chết vẫn say sưa, ngẩng cao đầu trong miền cách tân nghệ thuật
Lor-ca người nghệ sĩ bất tử cùng nghệ thuật chân chính
– Cảm hứng trong nghệ thuật của Lor-ca vì quê hương, vì tình yêu và vì chính nghệ thuật
– Tiếng ghi ta có nhiều biến thể đa dạng, phong phú: tiếng ghi ta lá xanh, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta ròng ròng/ máu chảy
– Số phận của nghệ thuật Lor-ca sau khi chàng mất:
– Hành trình cách tân nghệ thuật của Lor-ca có sức sống mãnh liệt, đó cũng là sự thương cảm về cái chết bi thảm của Lor-ca
– Giọt nước mắt vầng trăng: hình ảnh siêu thực, đa nghĩa, bắt nguồn từ cái chết thương tâm của Lor-ca. Đó cũng là tình thương, sự cao khiết, sự hóa thân, sự thăng hoa của tâm hồn nghệ sĩ
– “Ném lá bùa”, “ném trái tim” là sự giải thoát của Lor-ca sau khi chết, người nghệ sĩ chân chính ý thức “cái chết” của bản thân để được tái sinh mạnh mẽ, để thế hệ sau tiếp tục cách tân
+ Ý thức sự gắn bó của Lor-ca với nghệ thuật, ông muốn thế hệ kế cận vượt qua án ngữ nghệ thuật của mình
– Tiếng đàn bất tử, tâm hồn nghệ sĩ bất tử của Lor-ca
→ Sự ngưỡng mộ của người nghệ sĩ đại diện cho tinh thần tự và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỉ XX bị giết hại
Bài soạn “Đàn ghi ta của Lor-ca” số 2
I. Tác giả & tác phẩm
1. Tác giả
Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công, sinh năm 1946, quê ở huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi.
Trước năm 1975: Ông tốt nghiệp Khoa Ngữ văn, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, tham gia cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Thanh Thảo trở thành gương mặt tiêu biểu của thế hệ thơ trẻ thời kì kháng chiến chống Mỹ.
Sau năm 1975: tiếp tục sáng tác thơ và có nhiều nỗ lực cách tân tân thơ Việt theo xu hướng đào sâu nội cảm, tìm kiếm cách thể hiện mới qua hình thức câu thơ tự do, xóa bỏ mọi ràng buộc, khuôn sáo và nhịp điệu bất thường để mở đường cho một cơ chế liên tưởng phóng khoáng.
2. Tác phẩm
Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca rút trong tập Khối vuông ru – bích là một trong những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt, phóng túng xúc cảm và đương nhiên không dễ hiểu vì ít nhiều nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực mà học tập chính nhà thơ hiện đại Tây Ban Nha: Phê- đê – ri – cô Gar – xi – a Lor-ca.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 166 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1):
Bài thơ viết theo thể tự do, thiết lập cấu tứ trên dòng cảm xúc mãnh liệt về cái chết bi thảm của Lor-ca qua hàng loạt các hình ảnh biểu tượng.
Hệ thống hình ảnh: người nghệ sĩ, vầng trăng, yên ngựa – cây đàn ghi ta… tái hiện chân dung Lor-ca thật lãng mạn như đang lắc lư theo điệu nhạc lila lila “mỏi mòn”: trạng thái mệt mỏi vì phải làm việc trong một thời gian dài. Trên hành trình sáng tạo, đổi mới thi ca, có lẽ Lor-ca cũng có những giây phút cảm thấy mệt mỏi. Thanh Thảo thấu hiểu, cảm thông tột cùng với Lor-ca.
Hình ảnh áo choàng bê bết đỏ tái hiện sâu sắc bi kịch thảm khốc đã dữ đã dội xuống cuộc đời Lor-ca.
Âm thanh của tiếng đàn đã được thị giác hóa trở nên có sắc màu qua các hình ảnh tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ta xanh lá, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy,…
Các hình ảnh Lor-ca bơi sang xoáy nước, chiếc ghi ta màu bạc: thiên tài ấy đã sang thế giới bên kia với tất cả tình yêu, xứ sở, tình yêu nghệ thuật cháy bỏng.
Những hình ảnh liên tưởng ở thế chủ động: chàng ném lá bùa cô gái Di – gan vào xoáy nước, ném trái tim mình vào lặng yên…
Câu 2 (trang 166 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1):
Đoạn thơ:
không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng.
nói về sức sống bất diệt của tiếng đàn Lor – ca.
– “không ai chôn cất tiếng đàn”: nhân dân Tây Ban Nha làm trái với lời nguyện của Lor -ca.
– “tiếng đàn như cỏ mọc hoang”:
+ Tiếng đàn chỉ cuộc đời, con người, sự nghiệp cách tân của Lor – ca.
+ Hình ảnh “cỏ mọc hoang” có nhiều cách hiểu: cỏ mọc nhiều, mọc nhanh thể hiện sức sống mãnh liệt, bền bỉ con người, sự nghiệp, tài năng của Lor – ca. Hay cũng có thể Lor ca ra đi, nhà thơ Tây Ban Nha thiếu người dẫn đường nên thành thứ cỏ mọc hoang.
– giọt nước mắt vầng trăng:
+ “giọt nước mắt” thể hiện niềm nhớ thương, buồn tiếc khôn nguôi của nhân dân Tây Ban Nha.
+ Hình ảnh vầng trăng là vật thể thiên nhiên, vũ trụ cao rộng, hay nhân cách sự nghiệp sáng tạo của Lor-ca.
– Long lanh trong đáy giếng.
+ “Đáy giếng” là nơi giấu giếm tội ác của bọn hắc ám.
→ Cuộc đời, nhân cách, sự nghiệp của Lor-ca sáng ngời mãi theo thời gian mặc cho kẻ thù chôn vùi nơi thâm u lạnh lẽo.
Câu 3 (trang 166 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1):
* Hình tượng cây đàn mang nhiều ý nghĩa.
– Trước hết nó là cây đàn của Lor-ca.
– Mang ý nghĩa ẩn dụ:
+ Gợi ra đất nước Tây Ban Nha
+ Gợi ra sự nghiệp, cuộc đời nghệ thuật của Lor-ca.
→ Tiếng đàn trong tác phẩm được lặp lại nhiều lần, nếu như phần mở đầu, âm thanh tiếng đàn vang lên báo hiệu sự xuất hiện của người nghệ sĩ. Thì đến cuối tác phẩm, tiếng đàn tiếp tục được ngân lên, ngay cả khi chủ nhân của nó không còn trên cõi đời này nữa.
=> Tiếng đàn, sự nghiệp, con người của người nghệ sĩ thiên tài Tây Ban Nha sẽ còn mãi với thời gian.
Luyện tập
Hình ảnh Ph.G. Lor-ca được thể hiện qua bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca:
– Một nghệ sĩ tự do và cô đơn.
– Một cái chết oan khuất, bi phẫn bởi những thế lực tàn ác.
– Một tâm hồn bất diệt.
→ Hình tượng bi tráng về người nghệ sĩ chân chính tài hoa – sống chết và bất tử với đất nước mình.
Bài soạn “Đàn ghi ta của Lor-ca” số 3
Câu 1 (trang 166 SGK Ngữ văn 12 tập 1)
Các hình ảnh đó đều mang tính biểu tượng.
– “tiếng đàn bọt nước”: từ thính giác sang thị giác, thủ pháp lạ hóa => sự sáng tạo mong manh, ngắn ngủi, tan vỡ đột ngột nhưng sinh sôi bất tận.
– “áo choàng đỏ gắt”: Hình ảnh Lor-ca như một đấu sĩ với khát vọng dân chủ trước nền chính trị Tây Ban Nha độc tài lúc bấy giờ.
– “lang thang, miền đơn độc, yên ngựa mỏi mòn, vầng trăng chuếnh choáng”:
+ Phong cách nghệ sĩ dân gian tự do.
+ Sự cô đơn của Lor-ca trước thời cuộc chính trị, trước nghệ thuật Tây Ban Nha già cỗi
– “Áo choàng bê bết đỏ”: Gợi cảnh tượng khủng khiếp về cái chết của Lor-ca.
– Tiếng ghi ta: Âm nhạc đã thành thân phận, tiếng đàn thành linh hồn, sinh thể.
– Các hành động:
+ ném lá bùa vào xoáy nước
+ ném trái tim mình vào cõi lặng yên
=> sự giã từ và giải thoát, một sự lựa chọn.
-…dòng sông, ghi ta màu bạc: Gợi cõi chết, siêu thoát.
Tất cả những hình ảnh đó để nhằm mục đích miêu tả hình tượng Lor-ca: Một nghệ sĩ tự do và cô đơn. Một cái chết oan khuất, bi phẫn bởi những thế lực tàn ác. Một tâm hồn bất diệt.
Câu 2 (trang 166 SGK Ngữ văn 12 tập 1)
* Cảm nhận về đoạn thơ:
“không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang”
– “Không ai chôn cất tiếng đàn”: sức sống mạnh mẽ của nghệ thuật
– “tiếng đàn – cỏ mọc hoang”
+ Xót thương cho cái chết của một thiên tài, xót tiếc cho hành trình cách tân dang dở.
+ Cái đẹp không thể bị hủy diệt: có sức sống và lưu truyền mãi mãi như “cỏ mọc hoang”.
=> Ý nghĩa 1: liên hệ với câu thơ Khi tôi chết, hãy chôn tôi với cây đàn của chính Lor-ca trong bài “Di chúc”, có thể hiểu hai câu thơ này của Thanh Thảo như nhắc lại lời nhắn nhủ của Lor-ca với những người nghệ sĩ trong hậu thế, rằng hãy vượt qua cái bóng của Lor-ca để tìm lối đi sáng tạo cho riêng mình.
=> Ý nghĩa 2: Khẳng định sức sống mãnh liệt của những tác phẩm nghệ thuật mà Lor-ca để lại cho đời và sự bất tử của cuộc đời ông đối với nhân dân Tây Ban Nha.
“giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng”
– Hình ảnh tượng trưng, so sánh:
+ “Giọt nước mắt”: cảm thông, uất hận.
+ “Vầng trăng”: là biểu tượng cho cái đẹp, cho nghệ thuật của Lor-ca luôn toả sáng, bất tử
=> Bày tỏ sự xót thương, trân trọng, niềm tin mãnh liệt của nhà thơ vào sự bất tử của tiếng đàn Lor-ca.
Câu 3 (trang 166 SGK Ngữ văn 12 tập 1)
Ý nghĩa ẩn dụ của hình tượng tiếng đàn trong bài thơ:
– Tiếng đàn là biểu tượng cho đất nước Tây Ban Nha cùng với hình ảnh áo choàng đỏ. Tiếng đàn ghi-ta góp phần khẳng định và ca ngợi vẻ đẹp nổi bật của con người và đất nước Tây Ban Nha
– Tiếng đàn gắn liền với hình ảnh Lorca, thể hiện vẻ đẹp tâm hồn và cuộc đời người nghệ sĩ
– Tiếng đàn tượng trưng cho sự bất tử của người nghệ sĩ chân chính, của nghệ thuật chân chính (tiếng đàn như cỏ mọc hoang).
– Những âm thanh ấy cũng là âm thanh biểu hiện dòng cảm xúc mãnh liệt của tác giả.
=>Tiếng ghi ta là ẩn dụ hay nói đúng hơn là bài ca về cuộc đời, số phận và cái chết của Lor-ca. Cuộc đời của con người ấy như tiếng đàn ghi ta với thanh âm trong trẻo làm lay động lòng người.
Luyện tập
Câu hỏi (trang 166 SGK Ngữ văn 12 tập 1)
* Hình tượng Lor-ca:
– Phê-đê-ri-co Gar-xi-a Lor-Ca (1898-1936), một trong những tài năng sáng chói của Tây Ban Nha.
– Cái chết của Lor-ca là sự kiện gây chấn động lớn không chỉ ở Tây Ban Nha mà còn với toàn thế giới,
– Bài thơ làm sống lại huyền thoại về một con người, một nghệ sĩ, một chiến sĩ, về một xứ sở và về chính âm nhạc, thi ca.
1. Hình ảnh Lor-ca, con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha:
* Lor- ca được miêu tả trên cái nền rộng lớn của văn hóa Tây Ban Nha:
– Áo choàng đỏ gay gắt: hình ảnh này nhắc tới môn đấu bò tót, một sinh hoạt văn hóa khiến Tây Ban Nha nổi tiếng toàn thế giới.
=>Hình ảnh tấm áo choàng đỏ gắt giúp ta liên tưởng đến khung cảnh của một đấu trường. Đây không phải trận đấu giữa bò tót và võ sĩ mà là đấu trường quyết liệt giữa công dân Lor-ca cùng khát vọng dân chủ với nền chính trị độc tài, giữa nền nghệ thuật già nua Tây Ban Nha với nghệ thuật cách tân của Lor-ca.
2. Cái chết oan khuất của Lor- ca:
Đấy là khi Lor-ca bị bọn phát xít Prăng-cô giết và ném xác xuống giếng để phi tang.
– Để miêu tả sự việc bi phẫn này, tác giả sử dụng nhiều hình ảnh thực kết hợp với các biện pháp nghệ thuật như:
• Đối lập:
+ Tự do của người nghệ sĩ >
+ Tiếng hát yêu đời, vô tư >
+ Tình yêu, cái đẹp >
• Nhân cách hóa: Tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy => Tạo sức ám ảnh lớn đối với người đọc.
• Hoán dụ:
+ Tiếng hát để chỉ Lor- ca.
+ Tấm áo choàng bê bết đỏ để chỉ cái chết.
• So sánh chuyển đổi cảm giác: Tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ta lá xanh, tiếng ghi ta tròn
– Cái chết oan khuất của Lor- ca gây lòng căm thù với bọn phát xít và sự thương cảm sâu sắc đối với người nghệ sĩ dân gian.
+ Một nghệ sĩ tự do và cô đơn.
+ Một cái chết oan khuất, bi phẫn bởi những thế lực tàn ác.
+ Một tâm hồn bất diệt.
=>Hình tượng bi tráng về người nghệ sĩ chân chính, tài hoa – sống chết và bất tử với đất nước mình.
Bố cục
Bố cục (3 đoạn)
– Đoạn 1 (từ đầu đến “yên ngựa mỏi mòn”): hình ảnh người nghệ sĩ Lorca
– Đoạn 2 (tiếp đến “ròng ròng máu chảy”): cái chết của Lorca và nỗi xót xa trước cái chết ấy
– Đoạn 3 (còn lại): niềm tin vào sự bất tử của tiếng đàn Lorca
Nội dung chính
– Bài thơ ghi nhận sự thành công của tác giả trong việc làm sống lại huyền thoại về Ga-xi-a Lor-ca nói riêng và những nhân cách thanh cao, bất khuất, những tâm hồn phóng khoáng, yêu tự do của nhân loại.
– Thái độ xót thương, cảm thông và sự ngưỡng mộ của tác giả Thanh Thảo trước nhân cách, tài năng và số phận bi thảm của Lor-ca.
Bài soạn “Đàn ghi ta của Lor-ca” số 4
Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm
1. Tác giả
– Thanh Thảo (1946) tên khai sinh là Hồ Thành Công, quê quán huyện Mộ Đức tỉnh Quảng Ngãi
– Ông từng tham gia công tác ở chiến trường miền Nam
– Đặc điểm thơ:
+ Tiếng nói của người tri thức suy tư trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại.
+ Có xu hướng đào sâu cái tôi nội cảm, tìm kiếm cách biểu đạt mới qua thơ tự do.
⇒ Kiểu thơ giàu suy tư mãnh liệt phóng túng trong cảm xúc
– Tác phẩm chính: Những người đi tới biển (1977), Dấu chân qua trảng cỏ (1978), Khối vuông ru-bích (1985).
2. Tác phẩm
– Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca rút ra từ tập “Khối vuông ru-bích” thể hiện tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, nhuốm màu sắc tượng trưng, siêu thực.
– Nội dung chính: Khắc hoạ cuộc đời nghệ sĩ Lor-ca với lý tưởng cách tân nghệ thuật và cái chết oan khuất, qua đó thể hiện niềm ngưỡng mộ và xót thương của tác giả đối với Lor-ca.
– Bố cục: Gồm 4 phần
+ Phần 1 (6 câu đầu): hình ảnh Lor-ca, người nghệ sĩ tài hoa
+ Phần 2 (12 câu tiếp): Lor-ca bị sát hại, khát vọng cách tân dang dở
+ Phần 3 (4 dòng tiếp): xót thương, tiếc nuối người nghệ sĩ chân chính, tài ba
+ Phần 4 (còn lại): hình tượng Lor-ca bất tử
Tìm hiểu bài
Bài 1 trang 166 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Tìm khả năng gợi liên tưởng của các hình ảnh: tiếng đàn bọt nước, áo choàng đỏ gắt vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn,… (SGK)
Trả lời:
Các hình ảnh: tiếng đàn bọt nước, áo choàng đỏ gắt vầng trăng chếch choáng, yêu ngựa mỏi mòn đều mang tính biểu tượng. Các dòng thơ không hề có hình ảnh về con người nhưng bóng dáng con người vẫn hiện lên rõ nét qua hình ảnh và âm thanh (tiếng đàn) màu sắc (áo choàng đỏ gắt), trạng thái (chếch choáng, mỏi mòn).
+ tiếng đàn bọt nước: nghệ thuật đẹp đẽ nhưng ngắn ngủi, dễ tan vỡ.
+ áo choàng đỏ gắt: cuộc đấu tranh quyết liệt chống nền nghệ thuật già cỗi và chế độ độc tài Phrăng-cô.
+ vầng trăng chếnh choáng: hình ảnh người nghệ sĩ Lor-ca tự do, tự tại, lãng tử giữa đất trời, say mê với nghệ thuật.
+ yên ngựa mỏi mòn: hành trình đấu tranh và sáng tạo bền bỉ, kiên trì nhưng cũng thật cô đơn, mỏi mệt.
+ áo choàng bê bết đỏ: cái chết đột ngột và thảm khốc của Lor-ca.
+ tiếng ghi ta nâu: tình yêu dành cho những con đường, những mảnh đất ở Tây Ban Nha.
+ tiếng ghi ta lá xanh: tình yêu cuộc sống mãnh liệt.
+ tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan: Lor-ca bị sát hại, nghệ thuật cũng dang dở.
+ tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy: số phận Lor-ca oan khiên, thảm khốc.
+ Lor-ca bơi sang ngang: không cố ngược dòng níu kéo sự sống, cũng không xuôi dòng khuất phục kẻ thù mà lựa chọn giã từ tất cả.
+ trên chiếc ghi ta màu bạc: ẩn dụ về cõi chết, nơi siêu thoát.
+ chàng ném lá bùa cô gái Di-gan vào xoáy nước, ném trái tim mình vào lặng yên: dứt khoát giã từ tất cả, giải thoát khỏi những hệ lụy trần gian.
Bài 2 trang 166 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Nêu cảm nhận về đoạn thơ:
Không ai chôn cất tiếng đàn
Tiếng đàn như cỏ mọc hoang
Giọt nước mắt vầng trăng
Long lanh trong đáy giếng.
Trả lời:
Khổ thơ đầy ắp những hình ảnh biểu tượng và siêu thực, với hình ảnh hoán dụ “không ai chôn cất tiếng đàn”, hình ảnh so sánh: “Tiếng đàn như cỏ mọc hoang” gợi thương cảm về cái chết bi thảm của nhà thơ. Đặc biệt hình ảnh: “Giọt nước mắt vầng trăng” là một hình ảnh siêu thực, đa nghĩa, bắt nguồn từ việc có thực: kẻ thù bắn nhà thơ và vứt xác ông xuống giếng để phi tang. Nước mắt vầng trăng còn là tình thương, sự cao khiết, sự toả sáng. Với Thanh Thảo, đó là nước mắt sáng đẹp và vĩnh cửu như vầng trăng, những giọt nước mắt anh hùng, vầng trăng như là sự hoá thân, sự thăng hoa của tâm hồn liệt sĩ.
Tiếng đàn đã trở thành một nhân vật có linh hồn – đó là chiến thắng, là sự bất tử của người anh hùng.
Ở đây, Lor-ca không hiện diện mà chỉ có sự hiện diện của tiếng đàn. Nó đã trở thành biểu tượng của tâm hồn Lor-ca, trái tim Lor-ca. Cuộc đời của ông sống tự do, thanh thản, trong suốt như giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng. Lor-ca đã chết (về thể xác) nhưng dư âm vang vọng của cuộc đời ông thì còn mãi.
Bài 3 trang 166 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Hình tượng tiếng đàn trong bài thơ mang ý nghĩa ẩn dụ gì?
Trả lời:
– Hình tượng tiếng đàn xuất hiện nhiều lần trong bài thơ: Tiếng đàn bọt nước, tiếng đàn ghi ta nâu, tiếng ghi ta đá xanh, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi ta ròng ròng, tiếng đàn như cỏ mọc hoang.
– Tiếng đàn ghi ta ở đây được thể hiện với vô vàn cung bậc khác nhau: Khi là âm thanh vui tươi, khi là âm thanh chia cắt, tan vỡ, khi là âm thanh của cái chết, khi là giai điệu của tình yêu.
– Tiếng đàn ghi ta là sự hài hoà của rất nhiều trạng thái cảm xúc. Trước hết đó là cảm xúc của Lor-ca. Cuộc đời Lor-ca như tiếng ghi ta, những âm thanh, cung bậc của nó khi réo rắt về niềm yêu đời thiết tha, khi hùng tráng, mạnh mẽ về những ngày tháng chiến đấu sôi nổi, khi trầm lặng, đau buồn về khoảnh khắc phải chia lìa sự sống.
Những âm thanh ấy cũng là âm thanh biểu hiện dòng cảm xúc mãnh liệt của tác giả. Tác giả đã sống cùng với khoảnh khắc cận kề cái chết của Lor-ca, niềm tiếc thương đau đớn, chua xót, sự ngưỡng mộ, tôn vinh được đan kết hài hoà vào những cung bậc thanh âm của tiếng đàn ghi ta.
– Tiếng ghi ta là ẩn dụ hay nói đúng hơn là bài ca về cuộc đời, số phận và cái chết của Lor-ca. Cuộc đời của con người ấy như tiếng đàn ghi ta với thanh âm trong trẻo làm lay động lòng người.
Luyện tập
Bài luyện tập trang 166 SGK Ngữ văn 12 tập 1
Cảm nhận của anh (chị) về hình ảnh Ph.G. Lor-ca được thể hiện qua bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca?
Gợi ý:
Tham khảo dàn ý sau:
1. Mở bài
– Giới thiệu bài thơ
– Giới thiệu hình ảnh Lor-ca
2. Thân bài:
– Lor-ca là người chiến sĩ đấu tranh cho sự tự do, cho những khát vọng chân chính về con người và về nghệ thuật. Hình ảnh Lor-ca được thể hiện qua thi ảnh và ngôn từ mới mẻ trong bài thơ, hình ảnh này được tác giả gợi nhiều hơn tả.
– Lor-ca không thể chết, chàng vẫn tồn tại vĩnh hằng trong thế giới này kiêu hãnh và khẳng định lí tưởng sống của mình và mãi mãi toả sáng.
3. Kết bài:
Nhà thiên tài Lor-ca là một nghệ sĩ vĩ đại, đã chiến đấu, hi sinh lí tưởng nghệ thuật, lí tưởng sống của mình. Tên tuổi Lor-ca trở thành một biểu tượng, là ngọn cờ tập hợp các nhà văn hoá Tây Ban Nha và thế giới chống chủ nghĩa phát xít, bảo vệ văn hoá dân tộc và văn hoá nhân loại.
Tổng kết
Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca thể hiện nỗi đau xót sâu sắc trước cái chết bi thảm của Phê-đê-ri-cô Gar-xi-a Lor-ca, nhà thơ thiên tài Tây Ban Nha.
Thái độ ngưỡng mộ người nghệ sĩ đại diện cho tinh thần tự do và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỉ XX bị giết hại một cách phũ phàng được biểu đạt bằng một hình thức độc đáo: kết hợp hài hoà hai yếu tố thơ và nhạc về cấu tứ; sức gợi mở đa dạng, phong phú về hình ảnh và sự mới mẻ về ngôn từ.
Bài soạn “Đàn ghi ta của Lor-ca” số 5
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
Thanh Thảo tên thật là Hồ Thành Công sinh năm 1946
Quê ở Mộ Đức – Quảng Ngãi
Thanh Thảo là nhà thơ được công chúng biết đến bởi những bài thơ trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và hậu chiến tranh.
Tác phẩm chính: những người đi tới biển, khối vuông rubic, dấu chân qua trảng cỏ, từ một đến một trăm…
Phong cách thơ: là tiếng nói của người trí thức nhiều bâng khuâng trăn trở về cuộc đời. Thanh Thảo là một trong những cây bút đi đầu trong việc cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu vào cái “tôi” nội tâm, tìm kiếm các hình thức diễn đạt mới.
2. Bài thơ
a. Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ rút trong tập Khối vuông rubic (1885), là một trong những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy của tư tưởng giàu suy tư phóng túng và ít nhiều nhuốm màu tượng trưng siêu thực.
b. Nhan đề
Đàn ghi ta không chỉ là một loại nhạc cụ truyền thống của Tây Ban Nha mà còn được coi là biểu tượng cho nền nghệ thuật nước nhà
Lorca là nhà thơ nhạc sĩ, một kịch gia nổi tiếng của Tây Ban Nha người đã thúc đẩy mạnh mẽ những cách tân trong lĩnh vực nghệ thuật. Do đó đàn ghi ta của Lorca biểu tượng cho sự cách tân nghệ thuật của nghệ sĩ thiên tài
-> Nhan đề đã hé mở hình tượng nghệ thuật trung tâm là Lorca và hình ảnh cây đàn thể hiện sự cách tân nghệ thuật của ông.
c. Lời đề từ
“Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”: được coi như di chúc của người nhạc sĩ thiên tài. Đây là câu nói nổi tiếng của ông. Lời đề từ mang một ý nghĩa nhất định. Đó là nhà nhạc sĩ thiên tài nghĩ rằng đến một ngày nó những cách tân nghệ thuật, những tác phẩm của mình sẽ gây cản trở cho việc sáng tạo nghệ thuật của người sau nên ông muốn chôn đi nghệ thuật của mình để thế hệ sau bước tiếp.
d. Bố cục: 4 phần
Phần 1: 6 câu: Lorca người nghệ sĩ tự do nhưng đơn độc
Phần 2:12 câu: Lorca bị bắn từng tiếng đàn máu chảy
Phần 3: 4 câu tiếp: những tiếng đàn không được tiếp tục
Phần 4: còn lại: suy tư về sự ra đi của Lorca
II. Trả lời câu hỏi
Câu 1 (trang 166, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Khả năng gợi liên tưởng của các hình ảnh:
-“Tiếng đàn bọt nước”: hình ảnh tượng trưng, từ thính giác chuyển sang thị giác, tạo sự lạ hóa. Qua đó, gợi sự sáng tạo mong manh, ngắn ngủi, tan vỡ đột ngột nhưng sinh sôi bất tận
-“Áo choàng đỏ gắt”: hình ảnh thực, tượng trưng thể hiện đấu trường quyết liệt, nơi người nghệ sĩ đang đương đầu với những thế lực tàn bạo, hà khắc
-Trên con đường đấu tranh cho tụ do và cái mới, người nghệ sĩ luôn phải hành trình cô đơn, đơn độc: lang thang, miền đơn độc, yên ngựa mỏi mòn, vầng trăng chếnh choáng…
-Áo choàng bê bết đỏ, tiếng ghi ta nâu, tiếng ghi ra ròng ròng máu chảy,…: thể hiện cái chết đầy bi thảm của Lor – ca
-Ném lá bùa vào vào xoáy nước, ném trái tim vào cõi lặng im: Sự giã từ và giải thoát, một sự lựa chọn
Câu 2 (trang 166, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Phân tích đoạn thơ:
-“Tiếng đàn”: ẩn dụ cho nghệ thuật của Lor – ca, tình yêu con người, tình yêu tự do mà ông suốt đời theo đuổi
-“Không ai chôn chất tiếng đàn”: sức sống mãnh liệt cảu tiếng đàn
-So sánh “tiếng đàn như cỏ mọc hoang”:
+Xót thương cho cái chết của một thiên tài, cho con đường cách tân nghệ thuật còn giang dở
+Cái đẹp không thể bị hủy diệt
-Hình ảnh so sánh, tượng trưng:
+Giọt nước mắt: cảm thông, uất hận
+Vầng trăng: tượng trưng cho cái đẹp, cho nghệ thuật của Lor-ca
→Đoạn thơ mang một vẻ đượm buồn. Trong đoạn thơ, tác giả đã khắc họa hình tượng Lor-ca với tư cách là một người chiến sĩ dũng cảm và là một người nghệ sĩ luôn nỗ lực cách tân nghệ thuật, luôn đặt lợi ích của nghệ thuật dân tộc lên trên hết.
Câu 3 (trang 166, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Hình tượng tiếng đàn trong bài thơ biểu tượng cho:
-Tiếng đàn thể hiện tâm trạng và số phận người nghệ sĩ Lor-ca
+Tiếng đàn lặp lại day dứt, ám ảnh về số phận mỏng manh của người nghệ sĩ Lor-ca
+Tiếng đàn gắn liền với số phận bi thảm của Lor-ca
+Hình tượng tiếng đàn gắn liền với tên tuổi của Lor-ca và bất tử với thời gian
-Hình tượng tiếng đàn thể hiện tâm hồn phong phú của một con người tài hoa bạc mệnh
Luyện tập
Câu 1 (trang 166, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Hỉnh ảnh Lor-ca thể hiện qua bài thơ:
-Lor-ca là người chiến sĩ đấu tranh cho công lí, khát vọng tự do và cách tân nghệ thuật thơ ca
+Hình tượng Lor-ca hiện lên qua các hình ảnh: những tiếng đàn bọt nước, áo choàng đỏ gắt,…
+Lor-ca mang trong mình khát vọng tự do.
-Lor-ca là người nghệ sĩ có tâm hồn phong phú, đẹp đẽ
+Tình yêu quê hương xứ sở
+Khát vọng công lí tự do
+Sẵn sàng hi sinh cuộc đời mình cho khát vọng đẹp đẽ, cho nền nghệ thuật nước nhà
-Lor-ca là người nghệ sĩ có số phận bi thảm
Nội dung chính của văn bản
-Nội dung: Qua bài thơ, tác giả thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của nghệ sĩ Lorca – một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật đi tới không ngừng
-Nghệ thuật: thể thơ tự do, sử dụng hình ảnh tượng trưng siêu thực, giàu ý nghĩa biểu tượng,
Bài soạn “Đàn ghi ta của Lor-ca” số 6
A. YÊU CẦU
1. HS hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp bi tráng của hình tượng Lor-ca qua mạch cảm xúc suy tư đa chiều, vừa sâu sắc vừa mãnh liệt của tác giả bài thơ.
2. Thấy được vẻ độc đáo trong hình thức biểu đạt thơ mang phong cách tượng trưng.
3. Có những tri thức để đọc-hiểu một bài thơ viết theo phong cách hiện đại.
B. KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG
1. Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công, sinh năm 1946, quê ở Mộ Đức, Quảng Ngãi, ông là một trong những cây bút có nhiều sáng tác hay và độc đáo thời kì chống Mĩ và thời hậu chiến.
Các tác phẩm chính: Những người đi tới biển (1977), Những ngọn sóng mặt trời (1984 – 1982), Khối vuông ru bích (1985).
Những năm gần đây, ông có viết báo, tiểu luận phê bình, nhưng đóng góp quan trọng nhất vẫn là thơ ca.
Thơ Thanh Thảo là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về cuộc sống, ông luôn tìm tòi, sáng tạo, tìm cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do, cố gắng đem đến một mĩ cảm hiện đại cho thơ bằng hình ảnh và ngôn từ mới mẻ.
Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca rút trong tập Khối vuông ru bích là tác phẩm tiêu biểu cho thợ Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt và phóng túng, có ảnh hưởng nghệ thuật tượng trưng và siêu thực.
C. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
Câu 1– Giải thích các hình ảnh: tiếng đàn bọt nước, áo choàng đỏ gắt, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn. Anh chị có suy nghĩ gì khi bắt gặp hình ảnh: tiếng đàn, áo choàng đỏ gắt?
Gợi ý: Các hình ảnh: tiếng đàn bọt nước, áo choàng đỏ gắt, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn đều mang tính biểu tượng. Các dòng thơ không hề có hình ảnh về con người nhưng bóng dáng con người vẫn hiện lên rõ nét qua hình ảnh và âm thanh (tiếng đàn) màu sắc (áo choàng đỏ gắt), trạng thái (chếnh choáng, mỏi mòn).
Ngay ở khổ thơ đầu, người đọc đã được bước vào một không gian đậm chất Tây Ban Nha, VỚI tiếng đàn ghi ta – niềm tự hào của người Tây Ban Nha, với hình ảnh ảo choàng đỏ gắt – áo choàng khoác trên mình những võ sĩ đấu bò tót – một biểu tượng của Tây Ban Nha.
Câu 2– Cảm nhận của anh chị về đoạn thơ: “Không ai chôn cất tiếng đàn/ Tiếng đàn như cỏ mọc hoang/ Giọt nước mắt vầng trăng/ Long lanh trong đáy giếng”.
Gợi ý:
– Khổ thơ đầy ắp những hình ảnh biểu tượng và siêu thực, ở đây, tiếng đàn đã trở thành một nhân vật có linh hồn: “không ai chôn cất tiếng đàn”, “tiếng đàn như cỏ mọc hoang.
Ở đây Lor-ca không hiện diện mà chỉ có sự hiện diện của tiếng đàn. Nó đã trở thành biểu tượng của tâm hồn Lor-ca, trái tim Lor-ca. Cuộc đời của ông sống tự do, thanh thản trong suốt như giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng. Lor-ca đã chết (về thể xác) nhưng dư âm vang vọng của cuộc đời ông thì còn mãi.
Câu 3– Ý nghĩa ẩn dụ của hình tượng tiếng đàn trong bài thơ?
Gợi ý:
– Hình tượng tiếng đàn được xuất hiện nhiều lần trong bài thơ: tiếng đàn bọt nước, tiếng đàn ghi-ta nâu, tiếng ghi- ta đá xanh, tiếng ghi- ta tròn bọt nước vỡ tan, tiếng ghi- ta ròng ròng, tiếng đàn như cỏ mọc hoang…
+ Tiếng đàn ghi-ta ở đây được thể hiện với vô vàn cung bậc khác nhau: khi là âm thanh vui tươi, khi là âm thanh chia cắt, tan vỡ, khi là âm thanh của cái chết, khi là giai điệu của tình yêu.
+ Tiếng đàn ghi-ta là sự hài hoà của rất nhiều trạng thái cảm xúc. Trước hết đó là cảm xúc của Lor-ca. Cuộc đời Lor-ca như tiếng ghi-ta, những âm thanh, cung bậc của nó khi réo rắt về niềm yêu đời thiết tha, khi hùng tráng, mạnh mẽ về những ngày tháng chiến đấu sôi nổi, khi trầm lắng, đau buồn về khoảnh khắc phải chia lìa sự sống.
Những âm thanh ấy cũng là âm thanh biểu hiện dòng cảm xúc mãnh liệt của tác giả. Tác giả đã sống cùng với khoảnh khắc cận kề cái chết của Lor-ca, niềm tiếc thương đau đớn, chua xót, sự ngưỡng mộ tôn vinh được đan kết hài hoà vào những cung bậc thanh âm của tiếng đàn ghi-ta.
+ Tiếng ghi-ta là ẩn dụ hay nói đúng hơn là bài ca về cuộc đời, số phận và cái chết của Lor-ca. Cuộc đời của con người ấy như tiếng đàn ghi-ta với thanh âm trong trẻo làm lay động lòng người.
LUYỆN TẬP
Cảm nhận của anh chị về hình tượng Lor-ca?
(HS tự làm câu này theo cảm nhận tự do)
Hi vọng bài viết trên giúp các bạn chuẩn bị tốt kiến thức về bài học trước khi đến lớp. Chúc các bạn học tốt và tiếp tục theo dõi các bài soạn văn cũng như phân tích, phát biểu cảm nghĩ trên Blogthoca.edu.vn.vn.
